ចំណាត់ថ្នាក់បទល្មើស, អាជ្ញាយុកាល និងអាជ្ញាអស់ជំនុំ នៅក្នុងច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌខ្មែរ

ក្រមព្រហ្មទណ្ឌនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បោះពុម្ពដោយក្រសួងយុត្តិធម៌ ឆ្នាំ២០១០

RFI/Dyna Seng

នៅក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ដែលត្រូវបានអនុម័ត និងប្រកាសឲ្យប្រើ កាលពីឆ្នាំ២០០៩ បទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌត្រូវបែងចែកជាបីថ្នាក់ គឺ បទឧក្រិដ្ឋ បទមជ្ឈិម និងបទលហុ។ ខាងក្រោមនេះ គឺជាសំណួរចម្លើយជុំវិញបទល្មើសទាំងបីថ្នាក់នេះ។

សំណួរ-តើបទឧក្រិដ្ឋ បទមជ្ឈិម និងបទលហុខុសគ្នាត្រង់ចំណុចណាខ្លះ?
បទល្មើសទាំងបីថ្នាក់នេះ ខុសគ្នា ទៅតាមទម្ងន់ទោស។

បទឧក្រិដ្ឋ គឺជាប្រភេទបទល្មើស ដែលកម្រិតទោសអតិបរមា ជាទោសជាប់ពន្ធនាគារ ចាប់ពី ៥ឆ្នាំ រហូតដល់មួយជីវិត។ ឧទាហរណ៍៖ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍, ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្រ្គាម, ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ, បទឃាតកម្ម, បទរំលោភសេពសន្ថវៈ, បទលួចដោយមានអំពើហិង្សា (ឬប្លន់) ។ល។

បទមជ្ឈិម គឺជាប្រភេទបទល្មើស ដែលកម្រិតទោសអតិបរមា ជាទោសជាប់ពន្ធនាគារ ចាប់ពី ៦ថ្ងៃ ដល់ ៥ឆ្នាំ។ ឧទាហរណ៍៖ បទមនុស្សឃាតដោយអចេតនា, លួច, បង្ករបួសស្នាម (ហិង្សាដោយចេតនា), បទឆបោក, រំលោភលើសេចក្តីទុកចិត្ត ។ល។

បទលហុ គឺជាប្រភេទបទល្មើស ដែលកម្រិតទោសអតិបរមា ជាទោសជាប់ពន្ធនាគារ តិចជាង ៦ថ្ងៃ ឬជាបទល្មើស ដែលត្រូវផ្តន្ទាទោសត្រឹមតែជាប្រាក់ពិន័យសុទ្ធសាធ ដោយគ្មានទោសពន្ធនាគារ។ឧទាហរណ៍៖ ការបើកបរដោយមិនគោរពច្បាប់ចរាចរណ៍, ការជេរប្រមាថមន្រ្តីរាជការសាធារណៈ, ការបរិហាកេរ្តិ៍ ឬជេរប្រមាថជាសាធារណៈ, ការបង្ហាញនូវភាពស្រវឹងនៅទីសាធារណៈ ។ល។

សំណួរ-តើអ្វីទៅជាអាជ្ញាយុកាល? ហើយបើសិនជាក្នុងករណីផុតអាជ្ញាយុកាល តើនឹងមានអ្វីកើតឡើង?

អាជ្ញាយុកាល ត្រូវចែកជាពីរ៖ អាជ្ញាយុកាលនៃបណ្តឹងអាជ្ញា និងអាជ្ញាយុកាលនៃទោស។

អាជ្ញាយុកាលនៃបណ្តឹងអាជ្ញា

អាជ្ញាយុកាលនៃបណ្តឹងអាជ្ញា គឺជារយៈពេលកំណត់មួយ ដែលបណ្តឹងអាជ្ញាអាចធ្វើឡើងបាន។ បើផុតរយៈពេលកំណត់នេះ គេលែងអាចធ្វើការចោទប្រកាន់ និងកាត់ទោសជនល្មើសបានទៀតហើយ។ នៅក្នុងក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌខ្មែរ (មាត្រា ១០) អាជ្ញាយុកាលនៃបណ្តឹងអាជ្ញា គឺមាន៖

១៥ឆ្នាំ សម្រាប់បទឧក្រិដ្ឋ
៥ឆ្នាំ សម្រាប់បទមជ្ឈិម
១ឆ្នាំ សម្រាប់បទលហុ

គួរកត់សម្គាល់ថា អាជ្ញាយុកាលនៃបណ្តឹងអាជ្ញានេះ ត្រូវគិតចាប់ពីពេលដែលអំពើល្មើសត្រូវបានប្រព្រឹត្ត។

ឧទាហរណ៍៖ បុគ្គលឈ្មោះ “ក” បានលួចទ្រព្យគេ ដែលជាបទមជ្ឈិម ក៏ប៉ុន្តែ គ្មានបណ្តឹង គ្មានការស៊ើបអង្កេត គ្មានការចោទប្រកាន់អ្វីទាំងអស់។ ៥ឆ្នាំ ក្រោយថ្ងៃដែល “ក” បានប្រព្រឹត្តអំពើល្មើស អាជ្ញាយុកាលនៃបណ្តឹងអាជ្ញាត្រូវផុត ដូច្នេះ តុលាការលែងអាចយកជនល្មើស “ក” នេះ មកជំនុំជម្រះបានទៀតហើយ។

មានប្រភេទបទល្មើសធំៗមួយចំនួន រួមមាន ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍, ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្រ្គាម និងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ គឺជាប្រភេទបទឧក្រិដ្ឋដែលគ្មានអាជ្ញាយុកាលទេ។ មានន័យថា បើទោះបីជានៅក្រោយពេលប្រព្រឹត្តអំពើល្មើសប៉ុន្មានឆ្នាំក៏ដោយ ក៏តុលាការអាចយកជនល្មើសមកកាត់ទោសបានដែរ។

អាជ្ញាយុកាលនៃទោស

អាជ្ញាយុកាលនៃទោស គឺទាក់ទងនឹងរយៈពេលដែលត្រូវអនុវត្តទោស មានន័យថា ក្នុងករណី ដែលជនល្មើសត្រូវបានតុលាការកាត់ឲ្យជាប់ទោសរួចហើយ ប៉ុន្តែ គេមិនអាចចាប់ពិរុទ្ធជននេះឲ្យមកអនុវត្តទោសបាន។ ដល់ផុតអាជ្ញាយុកាល ទោសនេះលែងអាចអនុវត្តទៀតបានហើយ ពោលគឺ ពិរុទ្ធជនត្រូវរួចខ្លួន។

អាជ្ញាយុកាលនៃទោស ក៏ត្រូវបែងចែកទៅតាមចំណាត់ថ្នាក់បទល្មើសដែរ គឺ៖

ទោសដែលប្រកាសចំពោះបទឧក្រិដ្ឋ មានអាជ្ញាយុកាល ២០ឆ្នាំ
ទោសដែលប្រកាសចំពោះបទមជ្ឈិម មានអាជ្ញាយុកាល ៥ឆ្នាំ
ទោសដែលប្រកាសចំពោះបទលហុ មានអាជ្ញាយុកាល ១ឆ្នាំ

ចំណុចចាប់ផ្តើមនៃអាជ្ញាយុកាល (២០ឆ្នាំ, ៥ឆ្នាំ និង ១ឆ្នាំ ខាងលើនេះ) គឺត្រូវចាប់ផ្តើមរាប់ ពីថ្ងៃដែលសេចក្តីសម្រេចផ្តន្ទាទោស ចូលជាស្ថាពរ។

ឧទាហរណ៍៖ បុគ្គលឈ្មោះ “ក” បានប្រព្រឹត្តអំពើឃាតកម្ម ដែលជាបទឧក្រិដ្ឋ ហើយត្រូវបានតុលាការកាត់ទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារ ក៏ប៉ុន្តែ ជាការកាត់ទោសដោយកំបាំងមុខ ដោយសារតែ "ក" បានរត់គេចខ្លួនបាត់ ហើយគេមិនអាចចាប់ "ក" យកមកដាក់ក្នុងពន្ធនាគារបាន។ ២០ឆ្នាំ ក្រោយពីថ្ងៃប្រកាសសាលក្រមស្ថាពរ ទោសដែលដាក់លើ “ក” នេះ នឹងត្រូវផុតអាជ្ញាយុកាល។ បើទោះបីជា “ក” វិលត្រឡប់មកវិញ ក៏គេមិនអាចចាប់ "ក" ដាក់ពន្ធនាគារបានដែរ។

សំណួរ-ទាក់ទងនឹងអាជ្ញាយុកាលនៃបណ្តឹងអាជ្ញា។ ឧបមាថា នៅសល់តែ ពីរ-បីថ្ងៃ មុនពេលផុតអាជ្ញាយុកាល ទើបគេចាប់ផ្តើមមានតម្រ៉ុយ អំពីជនសង្ស័យ ហើយចាប់ផ្តើមបើកការស៊ើបអង្កេត។ ក៏ប៉ុន្តែ ការស៊ើបអង្កេតត្រូវចំណាយពេលជាច្រើនខែ។ ទម្រាំតែស៊ើបអង្កេតចប់ អាជ្ញាយុកាលក៏ត្រូវផុត។ ក្នុងករណីនេះ តើតុលាការនៅតែអាចយកជនល្មើសមកកាត់ទោសបាន ឬក៏ត្រូវបិទបញ្ចប់បណ្តឹងអាជ្ញា?

ក្នុងករណីនេះ តុលាការនៅតែអាចយកជនល្មើសមកកាត់ទោសបានដដែល ពីព្រោះថា នៅក្នុងក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ មាត្រា ១១ ចែងថា “អាជ្ញាយុកាលត្រូវផ្តាច់ដោយគ្រប់កិច្ចនៃការចោទប្រកាន់ ឬកិច្ចស៊ើបសួរ”។ មានន័យថា ឲ្យតែមានការចោទប្រកាន់ ឬការបើកការស៊ើបអង្កេតលើបទល្មើសណាមួយហើយ អាជ្ញាយុកាលនៃបណ្តឹងអាជ្ញាលើបទល្មើសនោះ នឹងត្រូវផ្តាច់ លែងរាប់តទៅទៀតហើយ។

ដូច្នេះ សរុបមកវិញ ទោះបីជានៅសល់ត្រឹមតែ១ថ្ងៃទៀតត្រូវផុតអាជ្ញាយុកាលក៏ដោយ ឲ្យតែមានការបើកការស៊ើបអង្កេត អាជ្ញាយុកាលនឹងត្រូវផ្តាច់លែងរាប់តទៅទៀត ហើយទោះបីការស៊ើបអង្កេតនេះត្រូវចំណាយពេលរាប់ខែក៏ដោយ បើសិនជាមានសំណុំរឿងគ្រប់គ្រាន់ តុលាការនៅតែអាចធ្វើការចោទប្រកាន់ និងជំនុំជម្រះជនល្មើស ដោយបទល្មើសនេះមិនត្រូវផុតអាជ្ញាយុកាលនោះទេ។

សំណួរ-តើអ្វីទៅជា “អាជ្ញាអស់ជំនុំ”?

អាជ្ញាអស់ជំនុំ គឺមានន័យថា ជនណាក៏ដោយ ដែលត្រូវបានតុលាការសម្រេចឲ្យរួចខ្លួនជាស្ថាពរហើយ គេមិនអាចយកជននោះមកកាត់ទោសចំពោះអំពើដដែលនោះទៀតបានទេ បើទោះជាការកាត់ទោសនោះធ្វើឡើងក្រោមការកំណត់ឈ្មោះបទល្មើសថ្មីផ្សេងក៏ដោយ ឬកាត់ទោសដោយតុលាការណាមួយផ្សេងទៀតក៏ដោយ៕

Milan Tomic

Hi. I’m Designer of Blog Magic. I’m CEO/Founder of ThemeXpose. I’m Creative Art Director, Web Designer, UI/UX Designer, Interaction Designer, Industrial Designer, Web Developer, Business Enthusiast, StartUp Enthusiast, Speaker, Writer and Photographer. Inspired to make things looks better.